Recentelijk ontvangen we regelmatig vragen over erfovereenkomsten. De erfovereenkomst is een nieuw gegeven voor de praktijk. Traditioneel vond de Belgische wetgever het afsluiten van een erfovereenkomst immoreel en ongewenst. De erfovereenkomst is daarom principieel verboden in België. Vanaf 1 september 2018 treedt echter het nieuwe erfrecht in werking waardoor er een aantal uitzonderingen mogelijk zijn op dit principiële verbod. Deze bijdrage zal nagaan of een erfovereenkomst mogelijkheden biedt voor Belgen met een tweede verblijf in Spanje.
Wat is een erfovereenkomst?
Een erfovereenkomst heeft als doel om de rechten op de bestanddelen van een toekomstige nalatenschap te regelen. Met andere woorden: de erflater en de erfgenamen maken bindende afspraken over de toekomstige erfenis.
Wat is dan het verschil met een testament? Met een testament geeft u zelf eenzijdig aan wie wat zal krijgen na uw overlijden. Een testament bevat geen afspraken met de erfgenamen. Op deze pagina vindt u meer informatie over de opmaak van een Spaans testament.
Wat is het nut van een erfovereenkomst?
U kunt uw vermogen op maat van de familiale situatie overdragen naar de volgende generatie. De gehele nalatenschap kan eerlijker verdeeld worden tussen de erfgenamen, rekening houdende met voorgaande schenkingen, giften en voordelen. De bedoeling is om conflicten over de nalatenschap na overlijden van de erflater te vermijden.
Welke soorten erfovereenkomsten laat het nieuwe erfrecht toe?
Een eerste vernieuwing is de globale erfovereenkomst, ook wel het familiaal pact genoemd. Met de globale erfovereenkomst kunnen de ouders samen met de kinderen vaststellen dat er een evenwichtige regeling werd getroffen tussen de erfgenamen. Dit betekent dat de familie een akkoord maakt over de (vroegere) schenkingen en voordelen die de kinderen of kleinkinderen ontvangen. Naast een schenking in de strikte juridische zin, kan het bijvoorbeeld ook gaan over de betaling van studies door de ouders, giften of bepaalde kosten die de ouders betaalden ten voordele van een van de kinderen. Met een globale erfovereenkomst kan er een faire regeling worden vastgesteld tussen de erfgenamen en worden toekomstige conflicten over de nalatenschap vermeden.
Daarnaast kunnen er punctuele erfovereenkomsten worden afgesloten. Met een punctuele erfovereenkomst worden er afspraken gemaakt over specifieke onderdelen van de nalatenschap.
Een voorbeeld is het afstand doen van het recht op inkorting. Een schenking wordt ingekort indien de reservataire aanspraken van een van de erfgenamen werden overschreden. Bepaalde erfgenamen, zoals de kinderen, hebben recht op een gedeelte van de nalatenschap: de reserve. Als de reserve van een van de erfgenamen wordt aangetast door een schenking, kan de benadeelde erfgenaam na het overlijden van de erflater die schenking inkorten. De inkorting zorgt dus voor de gelijkheid van de erfgenamen. Met een punctuele erfovereenkomst zullen partijen kunnen verzaken aan het recht om inkorting te vorderen.
Wat zijn de formaliteiten van het afsluiten van een erfovereenkomst?
Een erfovereenkomst wordt afgesloten via notariële akte en moet worden geregistreerd. De tussenkomst van de notaris is dus noodzakelijk. Ook is er een bedenktermijn voorzien, zodat partijen een weloverwogen beslissing kunnen maken vooraleer zij de erfovereenkomst ondertekenen.
Wat zegt het Spaans recht over erfovereenkomsten?
In het Spaans recht is het afsluiten van een erfovereenkomst eveneens principieel verboden. Sommige autonome regio’s laten onder voorwaarden wel erfovereenkomsten toe. In het Spaans recht dient men dus rekening te houden met het Spaanse nationale recht enerzijds en het Spaanse regionale recht anderzijds. Zo bepaalt bijvoorbeeld Catalonië dat enkel echtgenoten, wettelijk samenwonenden en verwanten in rechte lijn erfovereenkomsten kunnen sluiten. Afstand doen van de reservataire aanspraken op de nalatenschap is hier tevens beperkt. Valencia aanvaardt daarentegen vooralsnog geen erfovereenkomsten.
Is het Spaans recht van toepassing op Belgische erfovereenkomsten?
Aangezien de erfovereenkomst de overdracht van Spaanse onroerende goederen kan regelen, rijst de vraag of het Spaans recht zal gelden. Er dient een onderscheid gemaakt te worden tussen een erfovereenkomst met betrekking tot de erfopvolging van één persoon enerzijds en een erfovereenkomst met betrekking tot de erfopvolging van meerdere personen anderzijds.
In het eerste geval zal de erfovereenkomst in principe beheerst worden door het recht van de gewone verblijfplaats van de erflater. De erflater kan ook kiezen voor het recht van het land waarvan hij de nationaliteit heeft. In het geval dat de erfovereenkomst betrekking heeft op meerdere personen, is zij pas toelaatbaar indien de erfovereenkomst toelaatbaar is onder alle rechtstelsels van de gewone verblijfplaats van de erflaters op het moment van afsluiten van de erfovereenkomst. Ook kunnen de verschillende erflaters kiezen voor het recht van het land van hun nationaliteit.
Aangezien Spanje principieel geen erfovereenkomsten erkent, kunnen partijen de erfovereenkomst opmaken in België. De erflaters kunnen dit doen wanneer zij hun gewone verblijfplaats in België hebben. Indien de erflaters in Spanje wonen, kunnen zij kiezen voor het recht van het land van hun nationaliteit, namelijk België. In dat geval zal de afwikkeling van de nalatenschap, inclusief de Spaanse onderdelen ervan, geregeld worden volgens het Belgische recht.
Wat zijn de concrete voordelen voor mijn tweede verblijf in Spanje?
Een erfovereenkomst zal toelaten om successieplanning te vergemakkelijken. Er kan worden ingespeeld op de specifieke noden van het gezin, zonder dat er iemand benadeeld hoeft te worden. Dit betekent dat er specifieke afspraken mogelijk zijn over de overdracht van het Spaans vastgoed. Hieronder vindt u toelichting aan de hand van een voorbeeld.
Een voorbeeld
Etienne is gepensioneerd en heeft twee kinderen: Eline en Frederic. Het vermogen van Etienne bestaat uit banktegoeden, een bescheiden appartement in Turnhout waarin hij woont en een ruime villa nabij Alicante. In Alicante overwintert Etienne vier maanden per jaar.
Frederic en zijn vrouw zijn in blijde verwachting van een tweeling. Dankzij de financiële steun van Etienne heeft Frederic zijn gezinswoning kunnen verbouwen ter voorbereiding van de gezinsuitbreiding. Om latere kosten te kunnen opvangen, zou Frederic graag het appartement in Turnhout erven om te kunnen verhuren.
Eline lijdt aan reuma. Het warmere klimaat in Spanje vermindert de pijn van deze medische aandoening aanzienlijk. Daarom wil Eline emigreren naar Spanje. Etienne wenst zijn tweede verblijf dan ook toe te wijzen aan Eline.
Er is echter een probleem: de waarde van de villa overtreft ruimschoots de wettelijke aanspraken van Eline op de nalatenschap. De villa in Spanje is immers het voornaamste vermogensbestanddeel van de toekomstige nalatenschap. Hoewel Etienne de Spaanse villa aan Eline zal toewijzen, wil hij Frederic zeker niet benadelen. Etienne wil de gelijkheid tussen zijn kinderen absoluut behouden.
In deze situatie kan de globale erfovereenkomst nuttig zijn. De partijen kunnen bijvoorbeeld overeenkomen dat Etienne de Spaanse villa zal schenken aan Eline als voorschot op erfenis. Frederic zal het appartement en de resterende banktegoeden erven. De verbouwingskosten aan het huis van Frederic worden gelijkgesteld met een schenking, zodat deze kosten deel uitmaken van zijn wettelijk erfdeel. Tot slot zal Eline nog een schuld hebben tegenover Frederic ten belope van wat haar wettelijk erfdeel overtreft. Op deze manier stellen de partijen een evenwichtige regeling vast.
Op deze pagina kunt u verder lezen over schenken in Spanje.
